Marmara Bölgesi'nde, Sakarya sınırı içerisinde yer alan Sapanca Gölü, bir zamanlar Marmara Denizi'nin bir parçasıymış. Fakat, zaman içerisinde denizden ayrılarak başlı başına bir tatlı su gölü oluşmuş.
Eskiden Ayan Gölü olarak anılan Sapanca Gölü, altında yatan fay hattının yerini almıştır.
16 kilometre uzunluğundaki göl, 42 kilometrekarelik alan üzerine yayılıyor. Sapanca Gölü'nün en derin noktası 61 metre olsa da ortalama derinliği 30 metre civarındadır.
Genellikle, sızıntının bulunduğu konumdaki Samanlı Dağı'nın kaynaklarından beslenir. Bu harcamaların en önemlileri şu şekildedir; Derbent Deresi, Eşme Dere, Aygır Deresi, Maden Deresi, Keçi Deresi, Arifiye Deresi, İstanbul Deresi ve Yanık Dere. Göl hacmini aştığında fazla gelen su, doğu tarafındaki yer alan Sakarya Irmağı'na dökülüyor.
Yıl boyunca yerli ve yabancılaşmaya uğrayan nokta olan Sapanca Gölü'nde 80'e yakın kuş türü yaşıyor. Çok fazla kaynaktan beslendiği için diğer göllere göre daha az kirlidir. Ancak yine de bazılarının varlığını sürdürebiliyor.
Yapılan ölçümlerde göl suyu sıcaklığı kış ve ilkbaharda yükselirken, yazın azalıyor. Suyun farklılıkları farkı da mevsimden mevsime değişiyor. Kimi zaman 80 santimetre olan fark, kimi zaman 150 santime kadar çıkabiliyor.
Sapanca Gölü’nün doğal yaşam alanı olarak kabul edilen en önemli kuş türü elmabaş patka ile Macar ördeğidir. Bunun yanı sıra sakarmeke, gölde en sık rastlanabilecek kuş türüdür. Sakarmekeler, gruplar halinde avlandıkları için, Sapanca Gölü üzerindeki bitkilerde orantısız bir büyüme gözlemlenmektedir. Gölde en sık görülen balık türleri ise sazan, turna ve yayın balığıdır.
